Ηθική και τάξεις.

Α.Βατώ, Ταξίδι στα Κύθηρα

Σύμφωνα με την ερμηνεία της λέξης «ηθική» πρόκειται, για την αποδοχή των κοινών αποδεκτών όρων σε μια κοινωνία. Πολλές φορές η Ηθική είχε καταστεί Ανήθικη αφού οι αποδεκτά κοινοί όροι της κοινωνίας ήταν συντηρητικοί. Ποιος όμως καθορίζει τους όρους σε μια κοινωνία; Μήπως έρχονται και κυριαρχούν και επιβάλλονται μόνοι τους, ή αντίθετα έχουν ένα ταξικό υπόβαθρο; Η απάντηση τουλάχιστον η δική μου είναι ότι η ηθική έχει ταξικά χαρακτηριστικά. Δηλαδή με λίγα λόγια οι όροι διαφέρουν και διαμορφώνονται αναλόγως με τη κοινωνική τάξη. Στην πολιτική η ηθική που εκπέμπουν τα κόμματα είναι η ηθική των τάξεων που θέλουν να εκπροσωπήσουν.

Ας ξεχάσουμε τα πολιτικά σχήματα «κεντροδεξιά ή κεντροαριστερά» που ποτέ δεν τα καταλαβαίναμε και που στο τέλος δεν αξίζει να συζητήσουμε την ηθική τους, αφού είναι καταδικαστέα ιδεολογικά και ας μπούμε σε μια αναδίφηση στην Αριστερά και στα πολιτικά κόμματα εκείνα που θέλουν να εκπροσωπήσουν σύμφωνα με δήλωσή τους, τους εργαζόμενους, την εργατική τάξη, τα λαϊκά στρώματα κλπ, τα αριστερά κόμματα δηλαδή. Ακόμη και στους κόλπους της αριστεράς (σύσσωμης) οι άνθρωποι που την στελεχώνουν προέρχονται από τάξεις και κουβαλούν τους κοινωνικά αποδεκτούς όρους της τάξης τους. Η υπέρβαση, η επαναστατικότητα για έναν αριστερό δεν είναι να υπηρετήσεις με οποιοδήποτε τίμημα τους ηθικούς όρους της τάξης σου, την ηθική της τάξης σου,(όποια κι αν είναι αυτή η τάξη) γιατί μπορεί αυτοί οι όροι να είναι απαράδεκτοι και ιδιαιτέρως συντηρητικοί. Υπέρβαση και επανάσταση είναι να αλλάξεις τους όρους αυτούς, να δημιουργήσεις μια νέα ηθική, δηλαδή νέους όρους. Το ν’ αλλάξεις προς το καλύτερο, προς το προοδευτικότερο την ηθική της τάξης που υποτίθεται ότι εκπροσωπείς δημιουργεί νέα δεδομένα στο πολιτικό σκηνικό. Για να γίνω πιο αντιληπτός:

Η δημοκρατία που βεβαίως συνεπάγεται το διάλογο είναι μια αξία που η αριστερά θα έπρεπε να την έχει ως βασική της γραμμή. Πόσο όμως η δημοκρατία ως αξία είναι κυρίαρχη στους πολιτικούς φορείς της αριστεράς; Η ερμηνεία της δημοκρατίας στους πολιτικούς φορείς της αριστεράς γίνεται με τρόπο τέτοιο που να βαραίνει τις περισσότερες φορές η προσωπική άποψη. Μάλιστα γίνεται κυρίαρχη η πλειοψηφούσα άποψη στη καθ’ υμάς κομμουνιστική αριστερά, η οποία κονιορτοποιεί και εξαφανίζει την οποιαδήποτε άλλη άποψη με διάφορες μεθόδους. Στην ριζοσπαστική αριστερά αντίθετα η μειοψηφούσα άποψη θέλει να κατατροπώσει στο όνομα της δημοκρατίας την πλειοψηφούσα άποψη. Οι χαρακτηρισμοί συντρόφων ως «δεξιοί» ή «αριστεροί», οι ηπιότεροι που έχουν ακουσθεί δημιουργεί την αλαζονεία της άποψης.

Η συλλογικότητα είναι ακόμη μια αξία που από τη μια δεν θα πρέπει να κονιορτοποιεί στιβαρές προσωπικότητες, αλλά θα είναι το υπόβαθρο της ανύψωσης της συνολικής πολιτικής των αιτημάτων της τάξης που εκπροσωπεί η αριστερά. Και εδώ όμως υπάρχει έλλειμμα στα κόμματα της αριστεράς, όσο κι αν περηφάνως την επαγγέλλονται όλα. Δεν έχει να κάνει μόνο με τον τρόπο που παίρνονται οι αποφάσεις, αλλά με την στάση του καθενός απέναντι στις αποφάσεις. Ο δημόσιος λόγος των κομμάτων είτε δημιουργεί την αντίληψη της μονολιθικότητας, είτε δημιουργεί σύγχυση και χάος στο κοινό. Κυρίως τα στελέχη της ριζοσπαστικής αριστεράς υπηρετούν τη συλλογικότητα έτσι όπως αυτά την αντιλαμβάνονται. Η ανυπαρξία θέλησης να βρεθεί η τομή εκείνη που θα κατορθώσει να συμβάλλει ώστε η αριστερά να υπερβεί το προκείμενο και να διασφαλίσει τη δυνατότητα καταντά να δημιουργεί καταστάσεις επικίνδυνες για το μέλλον της.

Η ανιδιοτέλεια πρέπει να είναι χαρακτηριστικό της αριστεράς. Στην υπεράσπισή της βοηθάει η ανάπτυξη της δημοκρατίας και της συλλογικότητας. Δεν έχουν θέση στην αριστερά οι προσωπικές φιλοδοξίες. Είναι έτσι; Αν για κάποιους που αυτοπροσδιορίζεται «αριστερός» η ιδιοτέλεια έχει σχέση μόνο με τους άλλους «δεξιούς» τότε αυτός ο «αριστερός» δεν έχει καταλάβει τίποτε, ή απλώς κρύβεται πίσω από τη δική του ιδιοτέλεια. Η ανιδιοτέλεια χτίζεται με πράξεις καθημερινές, είναι ανθρώπινο χαρακτηριστικό και τιθασεύεται μόνο από την προσήλωση της υπηρέτησης των λαϊκών συμφερόντων. Δεν μπορεί ο ανιδιοτελής «αριστερός» να επιθυμεί μια δια βίου καρέκλα και το επιχείρημά του να είναι απλά και μόνο ότι αυτοαποκαλείται «αριστερός».

Η συνέπεια λόγων και έργων θα μπορούσε να είναι αξία κάθε ανθρώπου, κάθε πολιτικού κόμματος, αλλά της αριστεράς επιβάλλεται να είναι ο αέρας που αναπνέει. Τι σημαίνει συνέπεια λόγων και έργων; Μήπως στην προσπάθεια να την υπηρετήσει κανείς αυτή τη συνέπεια είναι ασυνεπής η οποιαδήποτε πολιτική τακτική; Και αν ναι, γιατί δεν είναι άκυρη η τακτική της αποσιώπησης και παραμερισμού μεγάλων ιστορικών γεγονότων κι αυτό στο όνομα μιας ενωμένης αριστεράς; Γιατί δεν προτάσσεται σ΄ αυτή την τακτική η ιδεολογική διαπάλη που πρέπει και υποχρεούται να έχει η ριζοσπαστική αριστερά με τα λεγόμενα κομμουνιστικά κόμματα; Φοβάται αυτή η άποψη ότι αν ειπωθεί η αλήθεια θα χαθεί κάτι ή απλώς πιστεύει και ταυτίζεται ιδεολογικά πλέον σε ότι πιστεύει η «κομμουνιστική αριστερά;». Κι αν συμβαίνουν κα τα δυο είναι συνέπεια λόγων και έργων;

Η αλήθεια θα πρέπει να διαπερνά τη κάθε λέξη, φράση και πράξη της αριστεράς και των εκπροσώπων της. Ούτε καν την αποσιώπηση της αλήθειας δεν θα πρέπει να σκέφτεται η αριστερά. Η αλήθεια είναι ακριβώς η συνέχεια της προηγούμενης αξίας που αναφέραμε πιο πάνω. Τι είναι αλήθεια λοιπόν; Μήπως είναι μια έννοια αφηρημένη ή η αποκρυστάλλωση της πραγματικότητας; Για παράδειγμα αποκρυστάλλωση της πραγματικότητας για κάποιους είναι ν’ απευθυνθείς αυτές τις ώρες, τις δύσκολες ώρες σε ευρύτερες μάζες του κόσμου, έτσι ώστε να κατορθώσεις να κυριαρχήσεις ιδεολογικά και πολιτικά. Ο πολίτης, ο εργαζόμενος που ψηλαφίζει (εκ της ψήφου;) πρώτη φορά αριστερά δεν έχει κάνει τα βήματα εκείνα που θεωρεί ο οργανωμένος αριστερός. Ψηλαφίζει για να δει αν αυτό που λάμπει είναι χρυσός ή απλά είναι κάρβουνο. Και ψηλαφώντας δεν θέλει να βλέπει αποσιωπήσεις της αλήθειας στο όνομα ενός δόγματος της αριστεράς. Η συγκρότησή του εκτός των όρων της τάξης του η υπέρβασή του, η επαναστατικοποίησή του, εξαρτάται κάθε φορά από το τι ανακαλύπτει από αυτό το ψηλάφισμα και βεβαίως από τη μυρωδιά που αναδύεται. Αν πρόκειται για κάτι φρέσκο γίνεται και αποδεκτό. Αν έχει συμπυκνωμένη ενέργεια που το μόνο που θα κάνει είναι να εκραγεί στα χέρια του θα το θεωρήσει επικίνδυνο. Η αλήθεια εγγυάται την φρεσκάδα, η μη αποσιώπηση εγγυάται τη δημιουργία επιχειρημάτων υπέρ της αριστεράς.

Η προσωπικότητα στη αριστερά. Είναι μεγάλη κουβέντα αυτή για το ρόλο που διαδραματίζει η προσωπικότητα. Θεωρώ λάθος την αντίληψη ότι δεν υπάρχει ή δεν πρέπει να υπάρχει προσωπικότητα ή προσωπικότητες στην αριστερά. Είναι ιστορικά γελοίο να αποκαλύπτονται οι προσωπικότητες αυτές πολύ αργότερα ή μέσα από τις σελίδες της ιστορίας. Είναι εντελώς άκυρη η αντίληψη ότι η προσωπικότητα διαδραματίζει ρόλο μόνο στο κακό και όχι στο καλό της ιστορικής πορείας της αριστεράς. Είναι απευθείας ενάντια σε κάθε λογική να αναγνωρίζει κάποιος την ιδεολογία τους ως μαρξιστική, λενινιστική ή τροτσκιστική ξεχνώντας τις προσωπικότητες που έπαιξαν ρόλο και απ΄ αυτές πήραν και το όνομά τους τα διάφορα βασικά ιδεολογικά ρεύματα. Είναι στη φύση του ανθρώπου και πολύ περισσότερο του αριστερού ανθρώπου να υποτιμά εν θερμώ στο όνομα της συλλογικότητας το ρόλο που διαδραματίζει η προσωπικότητα με τα αρνητικά και θετικά της χαρακτηριστικά. Είναι ένας από τους όρους δυστυχώς των πολιτικών φορέων της αριστεράς να χαθεί η προσωπικότητα μέσα στη συλλογικότητα. Επομένως θεωρώ σημαντική την δράση της προσωπικότητας στην πολιτική τακτική της αριστεράς.

Θα τελειώσω με δυο επισημάνσεις:

Η αριστερά κέρδισε όταν έβαλε στην άκρη τη μιζέρια της και την εσωστρέφειά της, όταν πίστεψε ότι η τάξη της έχει τις δυνατότητες να κυβερνήσουν μια χώρα, ξεκινώντας με την κατάληψη της κυβερνητικής εξουσίας. Όποιος δεν πίστεψε σ’ αυτό το βήμα στο τέλος έχασε. Και το κυριότερο έχασε και η χώρα και η τάξη που υποτίθεται ότι εκπροσωπούσε. Το παράδειγμα του ΕΑΜ είναι χαρακτηριστικό. Οι αριστεροί κέρδιζαν όταν μάθαιναν να κάνουν διάλογο μεταξύ τους πρώτα και μιλάμε για διάλογο ιδεολογικό και διάλογο απόψεων και όχι λόγο καταγγελτικό με χαρακτηρισμούς ανοίκειους που με ευκολία δίνονται μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που τείνουν να υποκαταστησουν τις κομματικές οργανώσεις.  Θα θυμηθώ ότι είναι πολύ εύκολο στην αριστερά να επονομαστεί κάποιος προδότης ή παλαιότερα χαφιές, ή νεροκουβαλητής του συστήματος ή «δεξιός" οπορτουνιστής, λικβινταριστής και άλλα πολλά και πολύ δύσκολο να καθίσουν στο ίδιο το τραπέζι να δουν που συμφωνούν μεταξύ τους. Κι αυτό βέβαια το βλέπει ο κόσμος και αυτοκαθορίζεται από την κυρίαρχη ηθική της κοινωνίας του που φαντάζει ομαλότερη.

Ο αριστερός δεν μπορεί να δέχεται τους κοινωνικά αποδεκτούς όρους της κοινωνίας και της τάξης του στις σημερινές ιστορικές συνθήκες. Η αριστερά πρέπει να αναδεικνύει συνεχώς νέα φρέσκα πρόσωπα που έχουν την ικανότητα να θέτουν νέους όρους στη κοινωνία. Πρόσωπα που θα είναι αντίθετα με τη νοοτροπία των συντρόφων τους η οποία είναι ενσωματωμένη σε μια συντηρητική κοινωνία και δεν το έχουν πάρει χαμπάρι. Η αριστερά πρέπει να μετεξελίξει την ίδια την ιδεολογία της. Θέσφατα, δόγματα δεν μπορεί να είναι τα ευαγγέλια της αριστεράς. Θέσφατα της αριστεράς πρέπει να είναι η υπεράσπιση της εργατικής τάξης, η προσπάθεια αφύπνισής της και η πολιτισμική της ανόρθωση. Η αριστερά δεν μπορεί να συμπεριφέρεται ως μια καθεστηκυία πολιτική δύναμη. Όχι τώρα, αλλά ποτέ! Η αριστερά πρέπει να διακρίνεται στο πολιτικό σκηνικό γιατί αλλιώς δε διακρίνεται η ίδια η τάξη που θέλει να εκπροσωπεί. Κι αυτό θέλει πολύ δουλειά.

ΥΓ: Τελειώνοντας το κείμενο διάβασα το κείμενο συμβολής των 53 συντρόφων που κάποιους γνωρίζω και θεωρώ ότι είναι πραγματικά ουσιαστική η συμβολή τους. Επειδή το κείμενο δημοσιεύθηκε και πήραν θέση πολλοί θεωρώ ότι άλλο να λες τις απόψεις σου προσωπικά στις οργανώσεις σου και άλλο να βάζεις την υπογραφή σου κάτω από ένα κείμενο που μοιάζει ως μαγιά μια νέας τάσης. Τις τάσεις αν και κατοχυρωμένες στο καταστατικό τις απεχθάνομαι γιατί είναι αυτές που αναδεικνύουν πρόσωπα και μηχανισμούς. Επομένως η επιστροφή στη δημοκρατία είναι απαραίτητη απ’ όλους. Ακόμη και σ’ αυτούς που την επικαλούνται ως έλλειμα.